ATARI ST: αυτός ο αφανής ήρωας…
Μπορεί να μη το γνωρίζατε: το μουλάρι, ο «ημίονος», δεν είναι ενδημικό είδος. Ήρθε στη χώρα μας ως μέρος της αμερικανικής βοήθειας στα χρόνια του εμφυλίου: μουλάρια για τους αγρότες, σφαίρες για τους στρατιώτες. Θα μου πείτε, τι σχέση έχει αυτό με έναν υπολογιστή του ’80;
Πρώτα απ’ όλα, ο Atari ST ήταν και αυτός… born in the USA. Επίσης, μπορεί ποτέ να μην ήταν ένας φανταχτερός υπολογιστής, να μην είχε το design του Mac, ή τα γραφικά και τον ήχο της ορκισμένης αντιπάλου του, της Amiga. Αλλά, όπως το ταπεινό μουλάρι, την δουλειά την έκανε, αδιαμαρτύρητα και φτηνά. Τέλος, όπως και τα μουλάρια, ο Atari ST, έμεινε στείρος: στα 90’s, η σειρά ST διακόπηκε, τη διαδέχθηκε ο Atari Falcon, αλλά το συγκεκριμένο …γεράκι, «πέταξε» ελάχιστα.
Για να καταλάβετε την ιδιαίτερη φύση του ST, θα πρέπει να γνωρίσετε τον άνθρωπο που τον λάνσαρε.
Ο «τρομερός» Jack Tremiel, δεν ξεκίνησε από ένα καλιφορνέζικο γκαράζ, όπως ο Steve Jobs του Mac, αλλά από ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης των Ναζί.
Τα αμερικανικά στρατεύματα έσωσαν τον πιτσιρικά Εβραίο, πολωνικής καταγωγής, Tremiel και τη μητέρα του, από το Άουσβιτς, το 1945 (ο πατέρας του είχε ήδη πεθάνει από τύφο). Το 1947 μεταναστεύει στην Αμερική και, για να μην σας κουράσω, ο πεισματάρης Jack στήνει την γνωστή Commodore με τα χρήματα που εξοικονομεί από τη δουλειά του ως ταξιτζής. Στην αρχή, η Commodore είναι ένα μαγαζί «τρύπα», που επισκευάζει γραφομηχανές. Κατόπιν, είναι ένα μαγαζί που φτιάχνει κομπιουτεράκια τσέπης για υπολογισμούς και, τελικά, φτιάχνει το πιο πετυχημένο οικιακό υπολογιστή, από άποψη πωλήσεων, στην Ιστορία, τον Commodore 64, ταπεινώνοντας με το συγκεκριμένο, φτηνό αλλά θαυματουργό μηχάνημα, ανταγωνιστικές εταιρείες μαμούθ, όπως την Texas Instruments. Βέβαια, εδώ να τονίσουμε ότι το πείσμα δεν αρκεί για την επιτυχία: ο Tremiel δεν δίσταζε να «πιστολιάζει» προμηθευτές, να καταπιέζει τους ταλαντούχους μηχανικούς του, να μην δίνει αυξήσεις σχεδόν ποτέ, … Γενικά, δεν ήταν ένα καλό παιδί.
Καλά όλα αυτά, θα πείτε, αλλά τότε γιατί δεν μιλάμε για «Commodore ST» ; Για να μη πολυλογώ, ο Tremiel το 1984 έπαθε …Steve Jobs: ο ιδρυτής της Commodore, ήρθε σε σύγκρουση με τη διοίκηση και τον πρόεδρο της (για άγνωστο λόγο, αλλά ούτως ή άλλως, ο εκρηκτικός χαρακτήρας του Tremiel δεν ανεχόταν και πολλά), απολύεται και, με τα λεφτά της αποζημίωσης και με ότι είχε μαζέψει τόσα χρόνια, αγοράζει το κουφάρι της Atari Inc., το οποίο ξεπουλούσε η Warner μετά το «κραχ» των παιχνιδομηχανών στα early eighties. Αμέσως τη μετονομάζει σε Atari corporation και, όπως καταλαβαίνετε, εξαπολύει την εκδίκηση του στη παλιά του εταιρεία. Και ναι, η εκδίκηση θα έφερνε το όνομα «Atari ST». Με τον τεχνολογικά προηγμένο αλλά φτηνό 64άρη Commodore, είχε κυριαρχήσει στα οκτώ μπιτ. Τώρα θα επιδίωκε το ίδιο στα δεκαέξι μπιτ. Για να καταλάβετε πόσο προσωπικά το είχε πάρει, ενώ το λειτουργικό σύστημα του ST ονομαζόταν TOS (The Operating System), πολλοί νόμιζαν ότι το αρχικό T παρέπεμπε στο “Tremiel„ – παρεξήγηση που όμως ο ίδιος δεν πολυνοιαζόταν να αλλάξει!
Τώρα βέβαια δεν θα σας κάνω spoiler αν σας πω ότι ο Tremiel τελικά απέτυχε να εκδικηθεί – δεδομένου ότι, από εκείνη την εποχή, ο οικιακός υπολογιστής με μαζική απήχηση μέχρι και σήμερα είναι η Commodore Amiga και ειδικά η Amiga 500 – και όχι ο ST. Η αλήθεια είναι ότι, όντως, πριν την κυκλοφορία της οικονομικότερης 500άρας το 1987, τα ακριβότερα μοντέλα Amiga, επί δύο χρόνια, τα έβρισκαν σκούρα, αλλά όταν η μικρή Amiga με τη μικρή της τιμή κυκλοφόρησε, επιδεικνύοντας τα κάλλη των εξειδικευμένων, σε γραφικά και ήχο, τσιπ που πλαισίωναν τον κεντρικό επεξεργαστή της, η πλάστιγγα έγειρε οριστικά υπέρ της. Να σημειωθεί ότι o Tremiel, παραλίγο να εξαγοράζε πρώτος τη πατέντα της εν λόγω αρχιτεκτονικής, αλλά ως γνωστόν τον πρόλαβε η Commodore.
Ο ST αρχικά πάντως στηρίχθηκε στον επεξεργαστή του, τον περίφημο 68000 της Motorola, που θα αποτελούσε τη «καρδιά» σχεδόν όλων των διάσημων συστημάτων που θα επακολουθούσαν. Από τον συγκεκριμένο επεξεργαστή, πήρε άλλωστε το όνομα του (Sixty eighT, ή λόγω του sixteen – του δεκαεξάμπιτου bus και thirty two – του τριανταδιάμπιτου πυρήνα του). Με το να διαθέτει υπολογιστή (σσυγκεκριμένα τον 520 ST, με μισό megabyte RAM), τέτοιας ιπποδύναμης με λιγότερα από χίλια δολλάρια, το 1985, ήταν άλλη μια εφαρμογή του συνθήματος του ίδιου του Tremiel : “computers for the masses, NOT the classes„. Και μπορεί ο επεξεργαστής του ST να υπολειπόταν σε συνοδευτικά τσιπ, σε αντίθεση με τον αντίστοιχο της A500, αλλά ήταν τουλάχιστον χρονισμένος λίγο ψηλότερα. Πρακτικά, αυτό σήμαινε πως, τουλάχιστον στα αμιγώς τρισδιάστατα, πολυγωνικά παιχνίδια της εποχής (ουσιαστικά στους εξομοιωτές πτήσης), ο ST υπερείχε ελαφρά. Υπερείχε όμως και στο ζήτημα της πρακτικότητας, ειδικά στην ώριμη εκδοχή του, αυτήν του Atari ST FM, όπου περιελάμβανε, πέρα από ενσωματωμένο floppy drive (F), RF modulator (M), για σύνδεση με τηλεόραση. Δυστυχώς, η έλλειψη εξειδικευμένων τσιπ για καλύτερα γραφικά και ήχο, σήμαινε φανερούς συμβιβασμούς: όχι μόνο λιγότερα χρώματα επί της οθόνης (μειονέκτημα που συνεχίστηκε και στην αναβαθμισμένη έκδοση με την ονομασία STE), αλλά και ένα φρικτό ήχο, παραγόμενο από ένα υποτυπώδες τσιπ της Yamaha και τον κόπο του 68000, ο οποίος ζοριζόταν στο να είναι πανταχού παρών.
Περιέργως, οι ηχητικές δυνατότητες του ST που αρχικά γινόντουσαν αντικείμενο εμπαιγμού, θα ήταν αυτές που θα του εξασφάλιζαν θέση στην μουσική Ιστορία. Ο λόγος; Τέσσερα γράμματα: MIDI (musical instrument digital interface). Το συγκεκριμένο πρότυπο επέτρεπε, ήδη από το 1982, να συνδεθεί ένα μουσικό όργανο, πχ synthesiser, με έναν υπολογιστή, ώστε να δημιουργηθεί ένα αλληλοεπεμβατικό οικοσύστημα. Ο υπολογιστής, εν προκειμένω, δεν αναπαρήγαγε αυτούσιο τον ήχο του οργάνου, αλλά καταλάβαινε τις νότες και τις «φόρτωνε» στο πρόγραμμα επεξεργασίας μουσικής, κατανέμοντας μάλιστα και παραπάνω από ένα όργανα στα κανάλια που υποστήριζε το soundchip (τέσσερα για Atari και Amiga, επί παραδείγματι). Ο …φάλτσος ST είχε τη θύρα MIDI ενσωματωμένη, οπότε ήταν μια εύκολη λύση σε σύγκριση με τον ανταγωνισμό, που απαιτούσε ειδικούς αντάπτορες. Έτσι, σε συνδυασμό με τη προσιτή τιμή, ο «φιλότιμος» υπολογιστής έγινε πολύτιμο ταίρι των «ψαγμένων» μουσικών, που εκείνη την εποχή ξεκινούν την «απογείωση» της ηλεκτρονικής μουσικής. Καλλιτέχνες όπως ο Ζαν Μισέλ Ζαρ, αλλά και πιο σύγχρονοι όπως ο Fatboy Slim ή οι Depeche Mode – ή ο δικός μας Θοδωρής Ρακιντζής, θα κάνουν, χάρη στον ST διαλείμματα από το ποδοσφαιράκι Kick Off, για να τροποποιήσουν ένα sample και τούμπαλιν.
Και είναι οξύμωρο ότι ένας υπολογιστής που σχεδιαζόταν από τον Jack Tremiel ως «υπολογιστής των μαζών», στη πραγματικότητα εξελίχθηκε σε υπολογιστή «των καλλιτεχνών». Ναι, ο ST δεν θα δοξαζόταν ποτέ ως μια μαζική, εντυπωσιακή παιχνιδομηχανή, ή ως ένας σοβαρός και άχρωμος υπολογιστής γραφείου. Αλλά η επιρροή του στη μουσική βιομηχανία, άρα και στη κοινωνία, ήταν αναμφισβήτητη.
Σε ότι αφορά τον ίδιο τον Jack Tremiel, μπορεί μέχρι το θάνατο του, το 2012, να μη κατάφερε ποτέ να πάρει την εκδίκηση του, αλλά με τον ST, ενδεχομένως μας απέδειξε ότι το επιχειρηματικό πείσμα – ή η κερδοσκοπική δίψα, πέστε το όπως θέλετε – συνδυάζεται με την ανατρεπτική Τέχνη. Για ποσά προϊόντα εκεί έξω, μπορεί στα αλήθεια να ειπωθεί κάτι τέτοιο;
Του Βύρωνα Αρβανίτη
