Η δέκατη… τέχνη.
Μέχρι σήμερα ο άνθρωπος έχει ορίσει εννέα <<καλές τέχνες>>, όσες δηλαδή ήταν και οι μούσες στην αρχαία ελληνική μυθολογία. Ανάμεσα σε αυτές τις τέχνες ανήκουν η μουσική, το θέατρο, ο κινηματογράφος (έβδομη τέχνη), η φωτογραφία (όγδοη τέχνη) και τα γνωστά σε όλους κόμικς (ένατη τέχνη). Τι είναι όμως αυτό που τις καθιστά ξεχωριστές για αυτή την κατηγοριοποίηση και σε τι διαφέρουν (;) από τα βιντεοπαιχνίδια;
Με τον όρο τέχνη εννοούμε την δημιουργική έκφραση συναισθημάτων, σκέψεων και προβληματισμών του καλλιτέχνη μέσα από ένα έργο, το οποίο αποτελεί μια μορφή επικοινωνίας με τον εκάστοτε δέκτη. Ο κάθε καλλιτέχνης δημιουργεί με βάση τα διάφορα ”εργαλεία” που είναι διαθέσιμα προς χρήση. Τον 20ο αιώνα, έμελλε να προστεθεί ακόμα ένα ”εργαλείο” δημιουργίας δίπλα στο πινέλο, την πένα, το μουσικό όργανο κ.ο.κ., αυτό του πρώτου ηλεκτρονικού υπολογιστή. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση του πρώτου βιντεοπαιχνιδιού από τον William Higinbotham, ο οποίος -δυστυχώς- έμεινε στην ιστορία για την ανακάλυψη της πυρηνικής βόμβας και όχι για το Tennis for two, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Επομένως, σε τι διαφέρουν τα βιντεοπαιχνίδια από τις υπόλοιπες τέχνες; Θέτωντας το παραπάνω ερώτημα στον εαυτό μου η αντανακλαστική μου απάντηση ήταν <<σε τίποτα>>, αλλά ας προσπαθήσω να το αναλύσω και επεξηγήσω λίγο παραπάνω.
Έχετε αναρωτηθεί ποτέ σε τι κατηγορία διασκέδασης,ψυχαγωγίας (κάποιες φορές) ή…τέχνης (ακόμα πιο λίγες) θα τοποθετούσατε τα βιντεοπαιχνίδια; Εκ φύσεως βασίζονται κυρίως στην εξερεύνηση χώρου είτε στις δύο είτε στις τρεις διαστάσεις και στην αλληλεπίδραση με αυτόν κάτι που τα κατατάσσει, τουλάχιστον στο δικό μου μυαλό, στην χωρική τέχνη ή διασκέδαση. Είτε αναφερόμαστε σε ένα first person shooter (fps),είτε σε ένα third person,είτε ακόμα και σε platform το κοινό στοιχείο αυτών είναι η αλληλεπίδραση του χαρακτήρα με τον περιβάλλοντα χώρο και όλο αυτό επιτυγχάνεται μέσα από συγκρούσεις που δημιουργούνται σε αυτόν τον χώρο (π.χ. μία μάχη ή ένας διάλογος). Αξιοσημείωτο, είναι ότι σε αντίθεση με τα βιντεοπαιχνίδια ο κινηματογράφος αποτελεί μια χρονική (και αφηγηματική) τέχνη που βασίζεται κατά κύριο λόγο στην διάρκεια και όχι στην εξερεύνηση χώρου.
Έχοντας τα παραπάνω κατά νου δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πίσω από όλες αυτές τις συγκρούσεις, τους χαρακτήρες, τον σχεδιασμό των επιπέδων, τον προγραμματισμό, την μουσική βρίσκονται και συνεργάζονται ομάδες ανθρώπων, επιστήμονες και καλλιτέχνες, ώστε να πάρουμε εμείς αυτό το ολοκληρωμένο έργο. Μήπως, όμως τα βιντεοπαιχνίδια συμπεριλαμβάνουν τις <<καλές τέχνες>> συγκεντρωτικά σε ένα έργο και δημιουργούν μία δικιά τους;
Αρχικά, παρατηρούμε ότι δανείζονται στοιχεία από άλλες τέχνες και προσδίδουν καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά όπως η μουσική, τα ζωντανά animations, η αφήγηση, η αισθητική κ.ο.κ. τα οποία πολλές φορές έχουν πρωταρχικό ρόλο στην ολοκληρωμένη εμπειρία. Όσον αφορά το gameplay (παικτικό κομμάτι) αποτελεί κάτι διαφορετικό και πρωτόγνωρο στις τέχνες που μόνο τα βιντεοπαιχνίδια μπορούν να προσφέρουν μέσω της διαδραστικότητας που τα χαρακτηρίζει.
Το μεγάλο ”αγκάθι” (ή εμπόδιο) για να κατηγοριοποιηθούν και τα βιντεοπαιχνίδια στις ”καλές τέχνες” είναι οι ίδιες οι εταιρείες και το καπιταλιστικό σύστημα αγοράς που κυριαρχεί. Προκειμένου οι εταιρείες ν’αποκτήσουν το μέγιστο κέρδος και ν’αναπτύξουν όσο το δυνατό περισσότερο τη συσσώρευση του κεφαλαίου, φαίνεται να αδιαφορούν για την ποιότητα του περιεχομένου που παρουσιάζουν. Δεν είναι μάλιστα λίγες οι φορές που τα loot boxes, microtransactions κτλ κάνουν την εμφάνιση τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η έννοια της φράσης <<η τέχνη για την τέχνη>> του κινήματος του Αισθητισμού να χάνεται σε αυτές τις περιπτώσεις. Βέβαια, θα μου πείτε ορθά <<Ναι, αλλά και οι δισκογραφικές και κινηματογραφικές εταιρείες εκεί δεν στοχεύουν και αυτές; Πώς γίνεται λοιπόν η μουσική και ο κινηματογράφος να περιλαμβάνονται στις ”καλές τέχνες”;>>. Για το παραπάνω δεν έχω σαφή απάντηση…
Όπως σχεδόν σε όλα τα πράγματα στην ζωή έτσι και στην βιομηχανία των βιντεοπαιχνιδιών υπάρχουν φωτεινά παραδείγματα, τα οποία και αποτελούν εξαίρεση. Σε αυτό τον ωκεανό βιντεοπαιχνιδιών υπάρχουν κάποια παιχνίδια που οι δημιουργοί τους είναι επηρεασμένοι από το καλλιτεχνικό ρεύμα του Αισθητισμού που εξέφρασε ο Oscar Wilde τέλη του 19ου αι, δηλαδή την αυτονομία της τέχνης και την ανάδειξη της ομορφιάς που ταυτιζόταν με το ανώφελο (π.χ. Fumito Ueda). Με μια γρήγορη σκέψη μπορώ να αναφέρω τομείς σε συγκεκριμένα παιχνίδια που υπό άλλες συνθήκες θα μπορούσαν να σταθούν στο πάνθεον των έργων τέχνης. Συγκεκριμένα, η αισθητική και ο φωτορεαλισμός του Inside αποτελεί τέρψη των οφθαλών και δεν έχει σε τίποτα να ζηλέψει έναν αναγνωρίσιμο πίνακα ζωγραφικής, οι καλογραμμένοι χαρακτήρες του Τhe last of us θα μπορούσαν να σταθούν επάξια στο επόμενο μεγάλο λογοτεχνικό έργο κάποιου γνωστού λογοτέχνη, η δυναμική μουσική που ηχεί στο Shadow of the colossus και το level design του Dark souls αποτελούν έμπνευση για μουσικούς και αρχιτέκτονες αντίστοιχα, ενώ δεν είναι λίγοι οι σχεδιαστές κόμιξ που ζηλεύουν τα καλοσχεδιασμένα και αιματοβαμένα σοκάκια της Yharnam ή το toon Zelda: The Wind Waker. Θα μπορούσα να γράψω πολλές αράδες ακόμα, με παιχνίδια που προσφέρουν μοναδικές εμπειρίες με τα προαναφερθέντα και πηγαίνουν αυτό το μέσο ένα βήμα παραπέρα κάθε φορά, αλλά θα αφήσω εσάς να τα συμπληρώσετε.
Τα βιντεοπαιχνίδια λοιπόν δημιουργούν αληθινά συναισθήματα όπως χαρά, λύπη, αγωνία, φόβο και εν συναίσθηση σαν όλες τις ”καλές τέχνες”. Στα επόμενα χρόνια όσο η κινηματογραφικότητα αρχίζει να εγκαθιδρύεται στα παιχνίδια πιστεύω τόσο θα αρχίσουν να λαμβάνουν και την αναγνώριση που τους αξίζει από το ευρύ κοινό. Σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες αυτή την στιγμή διαπράττω ύβρη αλλά νομίζω ότι ήρθε η στιγμή για την αναγνώριση -επιτέλους- της δικιάς μας δέκατης…μούσας.
Κείμενο: Σωτήρης Σωτηριάδης
